Udar mózgu – jest pojęciem określającym każde nagłe wystąpienie mózgowych objawów ogniskowych wywołanych niedostatecznym krążeniem mózgowym powstałym z przyczyn miejscowych lub ogólnych. Ostatnie lata uświadomiły jak ważne są badania w zakresie chorób naczyniowych mózgu, dzięki którym poszukuje się nowych metod ich leczenia a także zmniejszenia ryzyka ich występowania. WHO, Światowa Organizacja Zdrowia od 1974 roku prowadzi badania nad chorobami układu krążenia, których celem jest zwalczanie najważniejszych czynników ryzyka: zwiększonego stężenia cholesterolu we krwi, palenia tytoniu i nadciśnienia tętniczego. Przeprowadzone analizy wskazują, że problem leczenia, rehabilitacji powinien stać się kluczowym przedmiotem znalezienia sposobów opóźniania lub zapobiegania rozwojowi inwalidztwa poudarowego. Należy dążyć do poszukiwania metod rehabilitacji, które będą uwzględniać pielęgnację, opiekę prewencyjną, będą podnosić jakość życia pacjenta.
Należy pamiętać, że udar mózgu to nie tylko zaburzenia ruchowe, ale również zaburzenia o charakterze poznawczym - percepcja, sensoryka, zaburzenia mowy, problemy z połykaniem. W wielu przypadkach prowadząc proces rehabilitacji zapomina się o tych objawach. Polly Laidler bardzo odważnie pisze, że: „większość przewlekłych niedołężności związanych z udarem jest nabyta w wyniku tradycyjnego postępowania i doktrynalnych technik (np. arbitralne przyjmowanie założeń teoretycznych, bez względu na ich wykonalność lub skutki)”. Trudno się nie zgodzić z tą opinią przyglądając się na system oddziaływań, jaki stosowany jest w stosunku pacjenta udarowego przez lekarzy, pielęgniarki, dietetyczki, fizjoterapeutów oraz nieuświadomioną rodzinę. To właśnie ta grupa osób łącznie z logopedą i psychologiem powinna tworzyć grupę wzajemnie wspierającą się w dążeniu do zapobiegania rozwojowi, nie zawsze nieuchronnego, wymagającego stałej opieki inwalidztwa po incydencie udarowym. Na świecie od wielu lat stosowana jest z dużym powodzeniem koncepcja pracy opracowana w latach czterdziestych nazwana NDT – Bobath. Twórcami tej koncepcji byli dr Berta i Karel Bobath Czesi mieszkający w Londynie. Jest to koncepcja neurorozwojowa, a bazą do jej stosowania jest doskonała znajomość rozwoju neurofizjologicznego człowieka.
Berta i Karel Bobath swoją metodę opracowali po szczegółowej analizie terapii dzieci z porażeniem mózgowym. Karel, neurofizjolog zaobserwował, iż fizjologiczny rozwój motorycznych wzorców ruchowych dziecka jest zdeterminowany, co może spowodować pewne nieprawidłowości rozwojowe. Dlatego też zaczęto tak prowadzić terapie, aby zbliżać się po przez torowanie nerwowo-mięśniowe do normalnego fizjologicznego rozwoju.
Koncepcja z upływem czasu się rozwijała, a największe zastosowanie znalazła w przypadku rehabilitacji dzieci z porażeniem mózgowym. Po kilku latach uznano, że metoda ta odpowiednio opracowana i zróżnicowana może być z powodzeniem zastosowana u dorosłych z neurogennymi zaburzeniami ruchu o charakterze zapalnym, zwyrodnieniowym czy urazowym. Największe zastosowanie znalazła jednak w przypadku rehabilitacji pacjentów po udarze mózgu. Koncepcja NDT Bobath to badanie i terapia pacjentów z zaburzeniami CUN rozwiązująca problemy i zaburzenia funkcji, ruchu i tonusu mięśniowego. W koncepcji szczególny nacisk położony jest na normalizację napięcia mięśniowego. W koncepcji Bobath uwagę zwraca się na konieczność prawidłowych zgodnych z fizjologią oddziałływań od samego początku choroby. Już na oddziale intensywnej terapii wszystkie oddziaływania lekarskie, pielęgniarskie oraz fizjoterapeutyczne muszą być wykonywane tak, aby nie utrwalać patologii. Odpowiednie pozycje ułożeniowe, organizacja sali chorych, pielęgnacja pacjenta muszą być wykonywane zgodnie z zasadami koncepcji Bobath. Jest to bardzo ważne, ponieważ badania przeprowadzone prze Światową Organizację Zdrowia (WHO) przedstawiają, iż prawie 70 % zespołów bolesnego barku w udarach mózgowych powstaje na wskutek nieprawidłowej pielęgnacji. Także we wczesnej fazie po udarze możemy obserwować narastanie tonusu mięśniowego w kierunku, hipertonusu (spastyczność). Nieprawidłowe zachowania w czasie pielęgnacji, badania czy procesie fizjoterapeutycznym w tym okresie mogą utrwalać patologię, z którą w późniejszym okresie trudno będzie walczyć. Dlatego też w tym momencie bardzo ważne jest torowanie pozytywnych wzorców postawnych i ruchowych, wykorzystując różnorodne wypróbowane zasady należące do koncepcji NDT.
Koncepcja Bobath zakłada współpracę teamu, który jest złożony z osób z najbliższego otoczenia pacjenta, lekarza, pielęgniarki, fizjoterapeuty, logopedy, psychologa a takze ergoterapeuty. Działanie Teamu pozwala na stosowanie prawidłowych oddziaływań przez całą dobę. Dzięki temu pacjent może być usprawniany jako cały człowiek. Rodzina jes informowana, w jaki sposób należy postępować z pacjentem w czasie odwiedzin w szpitalu czy w sytuacjach dnia codziennego w domu. Należy pamiętać, że nawet najlepsza metoda usprawniania, choć stosowana dwa razy dziennie po godzinie nie jest w stanie wygrać z dziesięciogodzinnym trybem utrwalania patologii w dniu codziennym. Dlatego w okresie po wyjściu pacjenta ze szpitala, tak ważna jest rola rodziny oraz osób przebywających z pacjentem. Terapeuci koncepcji NDT Bobath posiadają wiedzę, która pozwala bardzo dobrze analizować normalny fizjologiczny ruch człowieka. Muszą znać podstawy anatomii i neurofizjologii a także znać rozwój neurofizjologiczny dzieci. Pracując nad normalizacją napięcia mięśniowego bardzo ważna jest wiedza neurofizjologiczna, pewne umiejętności techniczne oraz zdolność wczuwania się w sytuację ruchową (empatia). Koncepcja NDT Bobath przy normalizacji napięcia mięśniowego, zwraca uwagę na konieczność stosowania pracy nonwerbalnej (bez stymulacji głosowej). Nonwerbalne poruszanie pacjenta to bardzo duża umiejętność terapeutyczna. W terapii NDT Bobath uczymy jak poruszać, jak pielęgnować, jak karmić i jak postępować z pacjentem, który doznał uszkodzenia w CUN. Jest koncepcją, która nie określa sztywnych ram terapii i jest podatna na ciągłe polepszanie i modyfikowanie oddziaływań tak, aby osiągać zadawalający dla pacjenta efekt.